Кәарҷиа Валери Ермеи-иҧа диит 1946 шықәса жәабранмза 10 рзы Тҟәарчал ақалақь Аҧснытәи АССР, даҧсыуоуп.
1964 шықәсазы далгеит Тҟәарчалтәи абжьаратә школ № 1.
1970 шықәсазы далгеит Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт, аҭоурыхтә факультет.
1970 - 1971 шықсқәа рзы арратәмаҵура дахысуан.
1969 ш. инаркны 1974 шықсқәа рҟынӡа Аҧснытәи аҳәынҭқарратә музеи аҟны аус иуан: анаукатъ усзуҩыс, аҟәша еиҳабыс.
1978 – 1980 шықәсқәа рзы латәарада (заочно) аҵара иҵон Ҟабарда-Балкариатәи аҳәынҭқарратә университет аспирантура аҿы. Иҵара аҿҳәара нҵәаанӡа 1980 шықәсазы акандидаттә диссертациа ихьчеит СССР анаукақәа ракадемаиа иатәыз Гамзат Цадасы ихьӡ зхәу Махачкалатәи аҭоурыхи, абызшәеи, алитературеи р-Институт аҿы.
Адоктортә диссертациа ихьчеит 2003 шықәсазы Москва Урыстәыла анаукақәа ракадемиа Абызшәақәа ринститут (Институт языкознания РАН) аҿы.
2007 шықәса аахыс Аҧсны Аҳәынҭқарратә Университет апрофессорцәа дыруаӡәкуп.
2014 шықәсазы ААР академикс далхуп.
1974 шықәса инадыркны иахьа уажәраанӡа аус иуеит Д. И. Гәлиа ихьӡ зху Аҧсны Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа Аҧсуа ҭҵааратә институт аҟны. 1980 - 1992 шш.рзы аус иуан анаукатә усзуҩы еиҳабыс, анаҩс алексекологиа аҟәша еиҳабыс. 2004 шықәса инаркны – анаукатә усзуҩы ҧхьагыла ҳәа дыҟан, иахьа аус иуеит анаукатә усзуҩы хадас.
Аҧсуа бызшәа арҿиара иазку аҳәынҭқарратә Комиссиа алахәылацәа дреиуоуп.
1978 шықәса аахыс ҷыдала Аҧсны аҭыҧхьӡқәа рыҭҵаара инапы алакуп.
1978 – 1983 шықәсқәа рзы Аҧсны атопонимика арҽеиразы иаҧҵаз Аҳәынҭқарратә Комиссиа ду маӡаныҟәгаҩыс даман.
Аҧсны Аҳәынҭқарра аҧхьатәи ахсаалақәа ҧсышәалеи урысшәалеи еиқәзыршәаз авторцәа дреиуоуп.
Шәкы инеиҳаны анаукатә усумҭақәа (астатиақәа, амонографиақәа) дравторуп.
2020 шықәсазы иҭыҵит иусумҭақәа реизга быжь-томкны.
Аҧсны анаукақәа р-Академиа Апрезидиум афилологиа азы аексперттә Совет деиҳабуп.
Акандидаттәи, адоктортәи диссертациақәа рыхьчара азы иаҧҵоу еснагьтәи адиссертациатә Совет, иара убас аамҭалатәи асоветқәа дрылахәп.
Валери Кәарҷиа Аҧсны Жәлар Реизара-Апарламент ааҧхьарақәа ҧшьба рахь депутатс далырххьеит.
1992 - 1996 шықәсқәа раан Аҧсны Иреиҳаӡоу Асовет – Апарламент актәи ааҧхьара депутатс дыҟан, амандаттә Комиссиа аиҳабы ихаҭыҧуаҩыс далхын.
1992 - 1993 шш. Аҧсны жәлар рџьынџьтәылатә еибашьраан Атәылахьчареи ашәарҭадареи рзы акомитети Аҧсны Аҳәынҭқарра аорденқәеи амедалқәеи рзы аҳәынҭқарратә комиссиеи дрылахәын.
2007 ш. инаркны – 2012 шш. рҟынёа Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент IV ааҧхьара адепутатс дыҟан, далхын алхратә округ № 21 ала (Аҟәа араион, Баслатәи алхырҭатә округ). Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент аҵараиуреи, аҭҵаарадырреи, акультуреи, аҿари аспорти русқәеи рзы Акомитет хантәаҩыс даман.
2007 шықәса Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент IV ааҧхьара аӡбарала «Адемократиеи ажәларқәа рзинқәеи рзы» аҳәынҭқаррақәа реилахъыра Апарламентбжьаратә   Ассамблеиахь дышьҭын акультуреи, аҭҵаарадырреи, аҵараиуреи рызҵаарақәа рзы акомиссиаҟны аусеицуразы.
2010 ш. инаркны Аҧсны Аҳәынҭқарра аҳәаа ашьақәыргылареи Аҧсны Аҳәынҭқарреи Урыстәылатәи Афедерациеи рыбжьара амшынтә қәыҧшыларақәа аҳәаа рыбжьаҵареи рзы А8сны Ащъын06арра Акомиссиа ахантәаҩыс дыҟоуп.
2012 ш. инаркны 2017 шықәсынӡа Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент V ааҧхьара адепутатс далхын алхратә округ № 21 ала (Аҟәа араион, Баслатәи алхырҭатә округ).
Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент абызшәатә политикеи адемографиеи рзы Аилак напхгара азиуан.
2013 шықәсазы асоциалтә-економикатә усхкы аҟны Аҧсны Аҳәынҭқарра азакәанҧҵара аиҭакразы иаҧҵаз Акомиссиа аилазаара=ы аус иуан.
2015 шықәса аахыс аономастика иазку иааиҧмырҟьаӡакәа аус зуа ащъын06арратъ акомиссиа далахъп.
2016 шықәсазы Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент Аиҳабы ихаҭыҧуаҩыс далхын.
Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент V ааҧхьара ақәҵарақәа инарықәыршәаны Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент аусуратә гәыҧқәеи акомиссиақәеи мюа6ъи7он.
2016 шықәсазы Аҧсны Аҳәынҭқарра Аҳәаа ахьчара азҵаарақәа рзы Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент акомиссиа аиҿкааҩцәеи, уи аус азызуази дреиуоуп.
2017 шықәса аахыс Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент VI ааҧхьара алхратә округ № 23 ала (Аҟәа араион, Баслатәи алхырҭатә округ) депутатс далхуп.
2017 шықәса мшаҧымзазы Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламент Аиҳабыс далхуп.
Валери Кәарҷиа Аҧсны жәлар рмилаҭ-хақәиҭратә қәҧара активла иалахәыз дыруаӡәкуп.
1966 ш. инаркны 1970 шықәсақәа рҟынӡа астуденттә зинхьчаратә еиҿкаара напхгара аиҭон.
Асоветтә аамҭазы – ҧасатәи СССР аусбарҭа хадақәа рышҟа ирыҩуаз азинхьчаратә шәҟәқәа жәпакы еиҿызкаауаз авторцәа дреиуоуп, Аҧсны Жәлар рфорум аиҿкааҩцәеи анапхгаҩцәеи дыруаӡәкуп.
1990 шықәсазы Москва Аизара ду аҿы далхын Асовет Еидгыла иаҵанакуаз амиалаҭ-ҳәынҭқарратәи амилаҭтә дгьыл еиҿкаарақеи аҳәынҭқарратә еиҿкаара змам ажәларқәеи р-Ассоциациа алахәылас.
2003 шы6ъсазы ауаажәларра-политикатә еиҿкаара «Аидгылара» Ахантәаҩыс далхын.
Аҳамҭақәеи аҳаҭыртә хьыӡқәеи.
Аҭҵаарадырратәи ауаажәларра-политикатәи усуразы ианашьоуп4
- Аҧсны Аҳәынҭқарра Иреиҳаӡоу Асовети Аҧсны Жәлар Реизара – Апарламенти раҳаҭыртә шәыҟәқәа;
- «Ахьӡ-Аҧша» аорден III аҩаӡареи, «Ахьӡ- аҧша» аорден II аҩаӡареи, «Ахьӡ- аҧша» аорден I аҩаӡареи;
- Аҧсны аҳәынҭқарратә премиа далауреатуп;
– Урыстәыла ажәларқәа абыжьбатәи р-Артиада далауреатуп, «Ахьтъы медаль» ианашьоуп;
– Аҧсны Аҳәынҭқарра «Зҽаҧсазтәыз анаукатъ усзуҩы» щъа ахьё их7оуп.
Дҭаацәароуп: хҩык ахшареи быжьҩык амоҭацәеи имоуп.